„Jeśli chcesz znaleźć wewnętrzny spokój i cel, musisz odpuścić sobie szukanie drogi na zewnątrz, w zamian zaś zwrócić się ku szukaniu drogi do wewnątrz.” Steven C. Hayes

Mieć psychologiczną elastyczność. Być elastycznym psychologicznie. Co to właściwie znaczy? I do czego jest nam potrzebne?

Elastyczność psychologiczna, rozumiana zgodnie z modelem terapii akceptacji i zaangażowania ACT, jest wyjściem poza umysł, wyjściem poza swoje schematy, swoją autonarrację, wyjściem poza swoje powinności. Elastyczność psychologiczna, to bycie w pełni sobą, w chwili obecnej, otwieranie się i robienie tego, co ma znaczenie. Razem z procesami, które do niej prowadzą, jest modelem naszego zdrowia psychicznego.

Elastyczność w sposobie myślenia to jedna z najważniejszych cech, która będzie ci potrzebna, aby odnosić sukcesy w dzisiejszym świecie. Elastyczność odnosi się do twojej chęci zmiany i spróbowania nowych rzeczy. Oznacza przede wszystkim, że kiedy potrzeba, potrafisz odrzucić stare, niedzisiejsze założenia na rzecz nowych, skuteczniejszych.

Bycie elastycznym oznacza bycie nieskrępowanym i nieograniczanym. To swoboda pozwalająca na działanie w sposób często niekonwencjonalny bądź odbiegający od norm. To tzw. większa przestrzeń, która pozwala pomieścić więcej opcji, możliwych rozwiązań, innego punktu widzenia itd. Jest to bardzo przydatna cecha w wielu dziedzinach życia. Umiejętność dopasowania się do panującej w danym momencie sytuacji, reakcji na nią, zgranie się i zharmonizowanie się z otoczeniem to tylko niektóre z bardzo przydatnych możliwości elastyczności.

Według Stevena C. Hayesa, twórcy Terapii Akceptacji i Zaangażowania (ACT), „elastyczność psychologiczna, to zdolność do otwartego odczuwania i myślenia, własnowolnego uczestnictwa w doświadczaniu bieżącej chwili oraz kierowania się w życiu ku temu, co dla nas istotne – przy jednoczesnym budowaniu nawyków, które pozwalają nam żyć w zgodzie z własnymi aspiracjami wyznawanymi przez nas wartościami.”¹

Elastyczność psychologiczna może przynieść wiele pozytywnych zmian w naszym życiu. ACT opiera się na założeniu, że brak elastyczności psychologicznej jest główną przyczyną depresji, lęku i wielu innych form cierpienia. A zatem celem terapii w modelu ACT jest pomóc klientom w wypracowaniu umiejętności rezygnacji z nadmiernej zależności od trybu myślenia opierającego się na rozwiązywaniu problemów oraz rozwinąć w sobie bardziej otwarte, skupione i zaangażowane podejście do życia.

Elastyczność psychologiczną rozwijamy dzięki pracy nad sześcioma podstawowymi procesami

1. defuzją, czyli odklejeniu się od swoich myśli, spojrzeniu na nie, jak na coś, co przychodzi i odchodzi, zauważeniu, że to tylko myśl- nie jest mną, jest tylko myślą, którą mam.
2. akceptacją, czyli otwieraniu się na bolesne doznania, emocje i uczucia. Nie oznacza to, że mamy je polubić, ale chodzi o zrobienie im miejsca i zaakceptowanie, że są.
3. kontaktem z chwilą obecną, która oznacza psychologiczną obecność, świadomość i angażowanie się w to, co jest tu i teraz.
4. Ja obserwujące, które pozwala nam na obserwowanie naszych myśli, emocji i doświadczeń z dystansu, bez oceniania i reagowania na nie.  
5. określaniem wartości, czyli znalezieniem odpowiedzi na pytanie, co tak naprawdę jest dla mnie ważne? Jak chcę, żeby wyglądało moje życie? Co będzie moim drogowskazem, w zgodzie z którym będę podejmował/a działania?
6. oraz zaangażowanym działaniem, które oznacza robienie tego, co należy, by żyć zgodnie z naszymi wartościami, nawet gdy to wiąże się z bólem i dyskomfortem.

Elastyczność psychologiczna razem z powyższymi procesami, które do niej prowadzą, jest modelem naszego zdrowia psychicznego. Stosowanie na co dzień tych umiejętności może nam przynieść wiele korzyści. Pozwala na lepsze dostosowanie się do zmieniających się warunków i radzenie sobie z trudnościami. Dzięki niej można lepiej radzić sobie ze stresem, zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych i poprawić jakość relacji z innymi ludźmi. Może pomóc w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi, poprawić jakość życia i zwiększyć poczucie spełnienia.

Sześć procesów prowadzących do elastyczności psychologicznej w praktyce

1. Patrzmy na swoje myśli z takiego dystansu, dzięki któremu jesteśmy w stanie wybrać, co zaraz zrobimy, bez względu na paplaninę umysłu.
2. Zauważajmy historie, które stworzyliśmy na swój temat, i patrzmy na to, kim jesteśmy z odpowiedniej perspektywy.
3. Pozwólmy sobie odczuwać, nawet jeśli uczucia są bolesne, albo wywołują poczucie podatności na zranienie.
4. Kierujmy uwagę intencjonalnie, a nie na zasadzie nawyku, zauważając to, co jest tu i teraz, w nas i poza nami.
5. Wybierajmy przymioty bycia i działania, w których kierunku chcemy ewoluować.
6. Kształtujmy nawyki, które wspierają te wybory.

Metody ACT działają dlatego, że pragnienia stają się mniej dominujące, wartości – ważniejsze, nieprzyjemne doznania – mniej pochłaniające. Człowiek jest w stanie wybierać własne działania.

W moim odczuciu model terapeutyczny ACT jest doskonały nie tylko dla osób, które mierzą się z różnymi zaburzeniami (co potwierdzają liczne badania). Jest dobry dla wszystkich, którzy chcą wieść lepsze życie, którzy chcą działać i osiągać sukcesy, którzy chcą mieć poczucie, że robiąc to, co robią idą we właściwym kierunku. Czyżby dla każdego z nas?

1. Steven C. Hayes „Umysł wyzwolony. Zakończ wewnętrzną walkę i żyj w zgodzie ze sobą.”  Wyd. GWP 2020