Herbert Freudenberg, amerykański psychiatra, który jako pierwszy opisał i nazwał syndrom wypalenia zawodowego, metaforycznie zobrazował je, jako zaprzestanie wytwarzania wewnętrznego płomienia.
Syndrom wypalenia zawodowego występuje, gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje rozwijać się zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony z wykonywanego zajęcia, które niegdyś sprawiało mu przyjemność. Wypalenie zawodowe występuje najczęściej u osób pracujących w zawodach wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi, wśród psychologów, pedagogów, lekarzy, nauczycieli, pielęgniarek i innych. Osoby, które doznają syndromu wypalenia zawodowego, mogły być przedtem pracoholikami, mogły być „zapalone” w swojej pracy.
Jakie sygnały ostrzegawcze mogą wskazywać na wypalenie zawodowe?
Zacznijmy od tego, że wypalenie zawodowe to proces, a więc nasze zaangażowanie zawodowe i wydolność spada stopniowo. Sygnały ostrzegawcze, na które powinniśmy zwrócić uwagę, to:
➡ Wyczerpanie emocjonalne: osoba może odczuwać chroniczne zmęczenie, brak energii, znużenie i trudności w radzeniu sobie ze stresem.
➡ Depersonalizacja: objawia się jako nieosobiste i cyniczne podejście do pracy i innych ludzi. Osoba może tracić empatię i zainteresowanie wobec innych.
➡ Obniżona samoocena zawodowa: osoba może odczuwać poczucie niekompetencji, bezsilności i braku satysfakcji z wykonywanej pracy.
➡ Problemy z koncentracją: wypalenie zawodowe może prowadzić do trudności z koncentracją, zapominaniem, błędami zawodowymi i ogólnym pogorszeniem wydajności.
➡ Emocjonalne objawy: wypalenie może manifestować się jako uczucia smutku, rozdrażnienia, złości, a nawet apatii.
Co może być przyczyną wypalenia zawodowego?
- Zachwiane poczucie własnej wartości
- Przepracowanie
- Brak sukcesów, utrata nadziei
- Wyczerpanie, niechęć do ludzi, apatia, złość
- Zwiększone starania, by być solidnym
- Bezradność
- Niska samoocena
- Uwarunkowania środowiska, nie satysfakcjonujące warunki pracy (miejsce, relacje, wynagrodzenie, wyposażenie…)
Nie jest łatwo radzić sobie z wypaleniem zawodowym w momencie, kiedy jego skutki są już widoczne. Trudno wtedy o motywację, kolejne porażki pogłębiają stres i tylko od indywidualnych cech osoby zleżeć będzie, czy zdecyduje się na wysiłek związany z poprawą sytuacji. Najlepszym sposobem w tym przypadku jest zapobieganie.
Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?
Poniżej przedstawiam kilka sposobów wykorzystania technik terapii ACT w pracy z osobami z wypaleniem zawodowym:
Kontakt z chwilą obecną ➡ Zauważ X ➡ iksem może być wszystko to, co jest tu i teraz, w bieżącej chwili. Mogą to być: oddech, odgłosy w pomieszczeniu, napięcie w twoim ciele, myśli w twojej głowie, smak w twoich ustach, widok z okna i tym podobne. Technika uważności, która zatrzymuję nas na tu i teraz.
Poczucie Ja ➡ Mój opis samego siebie ➡ w poczuciu JA mieszczą się wszystkie myśli, przekonania, pojęcia, fakty, wyobrażenia, oceny, wspomnienia, i tak dalej, które składają się na to, jak widzę siebie, które opisują kim jestem jako osoba. Fuzja z tymi myślami prowadzi do poczucia Ja jako opisu: jestem moimi myślami. Wszyscy tworzymy takie autonarracje. Jeżeli podchodzimy do nich swobodnie, mogą się dla nas okazać pomocne. Jeśli jednak kurczowo się ich trzymamy, to trudno o miejsce dla innych myśli, uczuć lub zachowań, które byłyby korzystne dla nas.
Rozpoznaj, co jest ważne ➡ Wartości ➡ co ma na tyle duże znaczenie, że podejmujesz działania, aby coś zmienić? Wartości, czyli największe pragnienia naszego serca dotyczące sposobu naszych interakcji ze światem, z innymi ludźmi i z samym sobą. To ich chcemy bronić w życiu, to zgodnie z nimi chcemy postępować, to one pokazują, jakimi chcemy być osobami oraz jakie mocne strony i cechy chcemy w sobie rozwinąć.
Otwórz się ➡ Akceptacja➡ to otwieranie się na bolesne uczucia, doznania, pragnienia i emocje i robienie im miejsca. Przestajemy się z nimi mocować, dajemy im przestrzeń i pozwalamy im być takimi, jakie są. Zamiast z nimi walczyć, stawiać im opór, uciekać czy dać się im przytłoczyć otwieramy się na nie i pozwalamy im być
Obserwuj swoje myśli ➡ Defuzja ➡ to dystansowanie się od swoich myśli, by pozwolić im przychodzić i odchodzić bez pogrążania się w nich. Fuzja z myślami jest normalna i naturalna, jednak jeśli jesteśmy w zbyt mocnej fuzji z myślami, to “przesłaniają nam cały świat” i zaburzają obraz rzeczywistości
Rób to, co należy ➡ Zaangażowane działanie ➡ zaangażowane działanie oznacza działanie skuteczne, zgodnie z naszymi wartościami, nawet gdy wiąże się to z bólem i dyskomfortem.
Jakie konkretnie działania możesz podjąć już teraz aby zapobiec wypaleniu zawodowemu?
Najlepszym sposobem jest dbałość o siebie. Samopielegnacja i dbanie o zdrowie psychiczne, to klucz do zachowania równowagi emocjonalnej i ogólnego dobrostanu. To nie egoizm, to inwestycja w swoje zdrowe i aktywne życie.
Oto kilka przykładów działań, które można podjąć od zaraz, aby zadbać o swoje zdrowie psychiczne i emocjonalne:
1. Zdrowa dieta: spożywanie zrównoważonych posiłków, bogatych w witaminy i składniki odżywcze, pozytywnie wpłynie na ogólny stan Twojego zdrowia psychicznego.
2. Aktywność fizyczna: regularna aktywność fizyczna, taka jak spacery, jogging, joga czy pływanie, wyzwala endorfiny, poprawiając nastrój. Będąc aktywnym fizycznie Twoje samopoczucie wzrośnie.
3. Wystarczająco długi sen: odpowiednia ilość i jakość snu jest niezwykle ważna dla zdrowia psychicznego. To podczas snu nasze ciało i umysł regenerują się. Niedobór snu może zaś wpływać na poziom stresu i emocje.
4. Praktykowanie relaksacji: codzienne ćwiczenia relaksacyjne, takie jak medytacja, głębokie oddychanie czy joga, pomagają w obniżeniu poziomu stresu i lęku.
5. Zarządzanie stresem: nauka technik zarządzania stresem, takich jak planowanie pracy, organizacja przestrzeni pracy, priorytetyzacja celów, zarządzanie czasem, organizowanie odpoczynku i ogólnie dbanie o higienę umysłu jest kluczowa w radzeniu sobie ze stresem.
6. Kontakt społeczny: wspólna aktywność z przyjaciółmi i rodziną, a także utrzymywanie kontaktu z bliskimi, pomogą Ci w zbudowaniu wsparcia społecznego.
7. Hobby i pasje: podejmowanie aktywności, które sprawiają Ci przyjemność i które wykonujesz z pasją, mogą pomóc Ci w utrzymaniu zdrowego umysłu.
8. Terapia: w razie potrzeby warto skorzystać z profesjonalnej terapii psychologicznej lub psychiatrycznej, aby rozwiązać problemy emocjonalne i psychiczne.
9. Samopielegnacja: dbaj o siebie fizycznie i emocjonalnie. To może obejmować kąpiele, masaże, czytanie książek, słuchanie muzyki lub cokolwiek, co pomaga Ci się zrelaksować i czerpać przyjemność.
10. Utrzymywanie równowagi między pracą a życiem osobistym: staraj się zachować równowagę między pracą a życiem osobistym, aby uniknąć nadmiernego stresu i wypalenia zawodowego.
11. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami: nauka, jak identyfikować i wyrażać swoje emocje, może pomóc ci w budowaniu zdrowej samoświadomości emocjonalnej.
Pamiętaj, że dbanie o zdrowie psychiczne i emocjonalne to proces, który wymaga czasu i wysiłku. Różne techniki mogą działać dla różnych osób, dlatego ważne jest, aby eksperymentować i znaleźć te, które najlepiej pasują do Twoich indywidualnych potrzeb. Jeśli masz poważne trudności z emocjami lub zdrowiem psychicznym, zawsze warto skonsultować się z profesjonalnym terapeutą lub specjalistą ds. zdrowia psychicznego.
